530 Zwingelen

Na het braken moesten de stukjes hout, de scheven of lemen van de vezels verwijderd worden. Deze bewerking noemt men zwingelen.

Bij het handzwingelen werd het gebraakte vlas in de gleuf gelegd van een rechtop staande plank, het zwingelbord, en met een plat stuk hout,  de zwingelspaan,  werden de scheven van de vezels af geslagen.

De handbraak en het zwingelbord werden vroeger vaak als huwelijksgeschenk aan de dochter mee gegeven, hoe mooier het houtsnijwerk bewerkt was, des te welgestelder de bruid.

Met de komst van de zwingelmolen werd de productie van het zwingelen van het vlas, het verwijderen van de houtresten, enorm vergroot. Het principe van de zwingelmolen is hetzelfde als het zwingelen met de hand, een aantal zwingelspanen zijn op een draaiend wiel gemonteerd waarbij de spanen vlak langs de rechtop staande zwingelplank scheren.

De vlasser staat achter het bord en steekt een bosje vlas door een gleuf in de plank,   de langsdraaiende spanen slaan de houtresten van de vlasvezel af. Hij zorgt er wel voor altijd met de handen achter de plank te blijven.

Deze handeling moet net zo lang herhaald worden tot alle houtresten van de vlasvezel verwijderd zijn, dan pas is de vlasvezel geschikt voor verdere productie en kan het naar de opmaak.

De eerste zwingelmolens werden aangedreven door een trapmechanisme, later met de komst van elektriciteit door een elektromotor.

Een demonstratie met de trapzwingelmolen kunt u zien op het kleine filmscherm aan de muur achter de trapzwingelmolen.

Het zwingelen vereist veel vakmanschap, het was een vak dat veelal van vader op zoon geleerd werd, maar kon ook op de vlasserijschool geleerd worden.

Het was zwaar werk, het lijkt gevaarlijk maar er gebeurden zelden ongelukken.

De mechanisch aangedreven zwingelmolens brachten reeds een hele omwenteling, maar rond de jaren 1930 kwam een andere machine in gebruik, namelijk de vlasturbine.

Deze machines konden van het gerote vlas de stengels braken en zwingelen. Aan de voorkant ging het droge, gerote vlas erin, en aan de achterkant kwamen op diverse plaatsen de producten eruit.

De opmars van de kunstvezels, het gebruik van katoen in kleding en vooral de buitenlandse concurrentie, bezegelden het lot van de bedrijfstak in de jaren zestig.

U kunt nu verdergaan met nummer 535 “Opmaken en eindproduct”.

De QR code voor deze pagina is